:: دوره 4، شماره 3 - ( 1398 ) ::
جلد 4 شماره 3 صفحات 118-79 برگشت به فهرست نسخه ها
الگوی تنبیه بر اساس آیات قرآنی و سیره علوی در سازمان‌های آموزشی
محمد عبدالرحیمی1 ، حیدر سهرابی* 2
1- دانشگاه علوم انتظامی امین. گروه اخلاق اسلامی
2- دانشگاه علوم انتظامی امین. گروه اخلاق اسلامی ، aaabbb4455@gmail.com
چکیده:   (3748 مشاهده)
یکی از روش‌های ادیان آسمانی برای تربیت انسان و اصلاح مسیر حرکت او «تنبیه» است. در محیط‌های آموزشی و حرفه‌ای نیز تنبیه راهکاری برای اصلاح مسیر متربیان و کارکنان و دستیابی به اهداف سازمانی است. با توجه به وجود سازوکار تنبیه در محیط‌های آموزشی و حرفه‌ای و بروز آسیب‌های احتمالی و نیز نبودِ الگویی جامع برای آن، تحقیق حاضر، در پی تبیین اهداف، اصول و روش‌های تنبیه اسلامی و ارائه الگویی بر اساس آیات قرآن کریم و کلام امام علی(ع) است. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و به روش تحلیل مضمون انجام شد. آیات قرآن و کلام امیر مؤمنان به‌عنوان جامعه تحقیق و روایاتِ ناظر به اهداف، ضرورت‌ها و روش‌های تنبیه، به‌عنوان نمونه تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند. برای مطالعه ادبیات تحقیق از نرم‌افزارهای قرآنی و حدیثی استفاده کردیم. سازماندهی مطالب با نرم‌افزار «سیتاوی» و کدگذاری با نرم‌افزار «مکس‌کیودا» انجام شد. در فرایند تحلیل مضامین، سه نوع کُد‌گذاری باز، محوری و انتخابی انجام دادیم. در فرایند تحلیل مضامین قرآنی، به تفسیرهای معتبری همچون تفسیر نمونه، المیزان، نور و الجامع لأحکام القرآن مراجعه و استناد کردیم. بررسی آیات قرآن و کلام امام علی(ع)، نشان داد که سازوکار تنبیه دارای «اهداف»، «آداب و اصول» و «روش‌های متعدد» است؛ افزون بر این تنبیه غیرعالمانه و غیرعادلانه آفات و آسیب‌های فراوانی در پی دارد. برخی از «آداب و اصول تنبیه به شیوه اسلامی» عبارت‌اند از: تعادل در تنبیه و تناسب آن با مقدار خطا؛ پرهیز از تنبیه بیش از ظرفیت؛ توجه به احوال و شرایط تنبیه‌شونده؛ تنبیه همراه با رفق و نرمی؛ پرهیز از تنبیه در حالت خشم؛ اجرای تنبیه به‌صورت مرحله‌ای و آغاز آن از مراتب خفیف؛ پرهیز از تنبیه پس از «تنبّه و اظهار پشیمانی»؛ عجله نکردن در تنبیه و به تعویق انداختن آن؛ پرهیز از تکرار زودهنگام تنبیه؛ تفهیم و تبیین دلیل تنبیه و مصداق تنبیه. به‌منظور پیشگیری از آفات و آسیب‌های تنبیه، آموزش مبانی نظری در حوزه «آداب و اصول تنبیه» و «انواع روش‌های مؤثر و متناسب» و نیز آموزش کارگاهی و عملیاتی چگونگی اجرای تنبیه، به تمامی مدیران و مسئولان ضرورت دارد.
واژه‌های کلیدی: الگوی تنبیه، قرآن، سیره علوی، تربیت، اهداف تنبیه، اصول تنبیه، روش‌های تنبیه‌.
متن کامل [PDF 8122 kb]   (1279 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي - فلسفي
دریافت: 1398/10/13 | ویرایش نهایی: 1398/12/23 | پذیرش: 1398/12/10 | انتشار: 1398/12/23 | انتشار الکترونیک: 1398/12/23
فهرست منابع
1. قرآن کریم. (1383). بر اساس ترجمه حسین انصاریان، ‌قم‌: اسوه.
2. نهج البلاغه. (1414ق). شریف الرضی، محمد بن حسین، محقق صبحی صالح، قم:‌ هجرت.
3. نهج البلاغه. (1378). شریف الرضی، محمد بن حسین، ترجمه شهیدی: تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی‌، چاپ چهاردهم.
4. نهج البلاغه. (1379). شریف الرضی، محمد بن حسین، ترجمه دشتی، قم: مشهور.
5. نهج البلاغه. (1388). شریف الرضی، محمد بن حسین، ترجمه‌ حسین انصاریان، ‌قم: دار العرفان‌.
6. آقا جمال خوانساری، محمد بن حسین.‌ (1366). شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم‌. به‌کوشش جلال‌الدین ‌حسینی ارموی محدث. 7 جلدی. تهران: دانشگاه تهران.
7. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله. (1404 ق)‌. شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید. تصحح محمد ابوالفضل ‌ابراهیم، 20 جلدی، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی‌.
8. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. (‌1404ق). تحف العقول‌. به‌کوشش علی‌اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین.‌
9. ابن فارس، أحمد بن فارس. ‌(1404ق). معجم مقاییس اللغه. به‌کوشش عبد‌السلام محمد ‌هارون. 6 جلدی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.د
10. اتابکی، پرویز. (1376). رهاورد خرد (ترجمه تحف العقول)‌. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
11. بستانی، فؤاد افرام. (1375). ‌فرهنگ ابجدی‌. ترجمه رضا مهیار. تهران:‌ انتشارات اسلامی.
12. پاینده، ابو‌القاسم. (1363). نهج ‌الفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول ص). تهران:‌ دنیای دانش.
13. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1366). تصنیف غررالحکم و درر الکلم‌. مصحح و محقق: مصطفی درایتی، قم: دفتر تبلیغات.
14. جهانگرد، یدالله (1371). تشویق و تنبیه در تعلیم و تربیت اسلامی. مجله پیوند، شماره 72 ، صص 13 – 15.
15. حسینی، داود (1385). اصول حاکم بر روش تشویق و تنبیه در تربیت اخلاقی. مجله مطالعات فقه تربیتی، شماره 1، صص119 – 134.
16. حسینی طهرانی، سید محمدحسین (1389). شرح رساله سیروسلوک منسوب به بحرالعلوم. مشهد: نور ملکوت قرآن.
17. حکیمی، محمدرضا و محمد حکیمی و علی حکیمی. (1380). الحیاه. ترجمه احمد آرام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
18. دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت‌نامه دهخدا، تهران: مؤسسه لغت‌نامه دهخدا.
19. سید علی‌پور، سید خلیل (1383). نقش تشویق و تنبیه در مدیریت اسلامی، مجله پژوهشگر، شماره 1، صص 94 – 106.
20. س‍ی‍ف‌، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر. (1394). روان‍ش‍ن‍اس‍ی‌ پ‍رورش‍ی‌ نوین: روان‍ش‍ن‍اس‍ی‌ ی‍ادگ‍ی‍ری‌ و آم‍وزش‌. ت‍ه‍ران‌: دوران.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
21. شریفی، عنایت‌الله؛ جعفری نسب، سید حسین (1394). روش‌های قرآنی در نهادینه‌سازی اخلاق با استفاده از توصیفی و تحلیلی. پژوهشنامه معارف قرآنی، 6 (23) 2-25.
22. طباطبایی، محمدحسین. (1374). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی، 20 جلدی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، قم: چاپ پنجم.
23. طبرسی، فضل بن حسن. (1375). ترجمه تفسیر جوامع الجامع. 6 جلدی، مترجمان: علی‌ عبدالحمیدی، اکبر غفوری، احمد امیری شادمهری، عبدالعلی صاحبی، حبیب روحانی. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
24. فولادوند، محمدمهدی. (1418ق). ترجمه قرآن. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، چاپ سوم.
25. قرائتی، محسن.‌ (1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
26. ---------- (1397). مهارت‌های معلمی. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ سوم.
27. قرطبی، محمد بن احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
28. قوچانی، نظام. (1380). شیوه‌های تشویق و تنبیه در قرآن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما محمدحسین برومند، دانشگاه آزاد اسلامی.
29. ک‍اش‍ان‍ی‍ه‍ا، ک‍ب‍ری‌ (1377). ت‍ش‍وی‍ق‌ و ت‍ن‍ب‍ی‍ه‌ از دیدگاه‌ ق‍رآن‌ ک‍ری‍م. تهران: رامین.
30. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق. (1407ق‌). الکافی. به‌کوشش علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. 8جلدی، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
31. متقی‌زاده، عیسی؛ شه‌بخش، آزاده؛ روه، نجمه (1396). بررسی روش تربیتی تشویق و تنبیه بر اساس آیات قرآن کریم. سومین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران.
32. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (1403ق). بحارالانوار. 111جلدی. بیروت: دارإحیاءالتراث العربی.
33. مرجانی خلیل‌آباد، زهرا. (1387). نقش تنبیه در تربیت از دیدگاه اسلام. مجله پیام زن، شماره 201.
34. مردانی،‌ مهدی. (1390). جایگاه تشویق و تنبیه در مدیریت علوی با تأکید بر نهج البلاغه. فصلنامه پژوهش‌های نهج البلاغه، شماره 31.
35. مسدد، سید علی‌اصغر (1375). تشویق و تنبیه، انواع، اهداف، روش‌های اجرا و نتایج ممکن. رشد معلم، شماره 124، صص 62 – 67.
36. مشکینی اردبیلی، علی. (1381). ترجمه قرآن (مشکینی). قم: نشر الهادی، چاپ دوم.
37. معین، محمد. (1378). فرهنگ فارسی معین. شش‌جلدی، تهران: امیرکبیر، چاپ سیزدهم.
38. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ دوم.
39. ملکی تبریزی، میرزاجواد. (1388). رساله لقاءالله. قم: بیدار.
40. ممتحن، مهدی. (1391). واکاوی نگاره‌های تعلیمی تربیتی تشویق و تنبیه در آثار سعدی. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، 4 (15)، 157-176.
41. م‍ی‍ل‍ت‍ن‌‌ب‍رگ‍ر، ری‍م‍ون‍د. (1394). ش‍ی‍وه‌ه‍ای‌ ت‍غ‍ی‍ی‍ر رف‍ت‍ار. ت‍رج‍م‍ه ع‍ل‍ی‌ ف‍ت‍ح‍ی‌‌آش‍ت‍ی‍ان‍ی‌ و ه‍ادی‌ ع‍ظی‍م‍ی‌‌آش‍ت‍ی‍ان‍ی.‌ ت‍ه‍ران‌: س‍م‍ت‌.
42. هاشمی خویی، میرزا حبیب‌الله. (1400ق). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(خوئی). ترجمه حسن حسن‌زاده آملی و محمد باقر کمره‌ای. محقق و مصحح: ابراهیم میانجی‌. 21جلدی، تهران‌: مکتبه الإسلامیه.
43. الهیثمی، أبوالحسن نورالدین. (1414ق). مجمع الزوائد و منبع الفوائد. 10 جلدی. به‌کوشش حسام‌الدین القدسی. قاهره: مکتبه القدسی.



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط مجوز کریتیو کامانز Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 4، شماره 3 - ( 1398 ) برگشت به فهرست نسخه ها