:: دوره 7، شماره 2 - ( 1401 ) ::
جلد 7 شماره 2 صفحات 80-49 برگشت به فهرست نسخه ها
تبیین فرآیند فرهنگ پذیری بر اساس آموزه های اسلامی با تاکید بر نقش مدارس
نیکو دیالمه* 1، اکرم گودرزی2 ، عطیه عظیمی2
1- دانشگاه امام صادق (ع) ، dialameh@isu.ac.ir
2- دانشگاه امام صادق (ع)
چکیده:   (1956 مشاهده)

هدف: پژوهش حاضر با هدف تبیین فرآیند فرهنگ­پذیری بر اساس­آموزه­های اسلامی با تاکید بر نقش­مدارس انجام شد.
روش: پژوهش کیفی از نوع هیبرید بود که در سه بخش تحلیل نظری، کار در عرصه و تحلیل نهایی انجام شد. در بخش اول از روش تحلیل محتوا و در بخش دوم از روش مصاحبه استفاده شد.  بخش سوم نیز، تحلیل یافته­ها در دو بخش بود. جامعه ­تحقیق در بخش­ اول، قرآن­کریم و در بخش­دوم مدیران و معلمان مدارس­متوسطه اول شهر تهران سال ­تحصیلی­1400 بود. نمونه­ ها به شیوه هدفمند تا رسیدن به اشباع مقولات با تعداد14 نفر به شیوه مصاحبه ­نیمه­ساختاریافته انجام شد. از طریق تحلیل محتوا و کدگذاری باز، محوری و انتخابی داده­های جمع­آوری شده تحلیل گردید.
یافته ­ها: در بخش اول با استفاده از تحلیل­ محتوا به روش­استقرائی-قیاسی، مولفه­ های فرایند فرهنگ­ پذیری از سیره پیامبران اولولعزم در قرآن در4 دسته مقوله شناسایی و هر کدام در سطحی بالاتر در سه حیطه (شناختی، عاطفی و عملی) دسته ­بندی شد. ازجمله: 1-راهبرد فرهنگ­ پذیری با تاکید برتوحیدباوری با شاخص­ های سلوک نبوی، 2-مقدمات؛ با زیرمقولات فرهنگ ­شناسی، مخاطب ­شناسی، نیروسازی و داشتن تشکیلات، زمانبندی مناسب ؛ 3-اصول از جمله استقامت و بردباری، حفظ کرامت­ انسانی، تعهد و الزام درونی، صراحت بیان و وضوح پیام؛ 4-روش­های نهادینه­ کردن ارزش­ها از جمله دعوت به تعقل و انگیزه ­بخشی. در بخش دوم بر اساس مولفه­ های احصا شده فرایند فرهنگ پذیری اسلامی و مصاحبه و کدگذاری، دو دسته نقش برای مدارس شناسایی شد. 1- نقش آموزشی شامل روشهای مستقیم (تمرین و تکرار در فرایند تدریجی )، نیمه مستقیم(بحث و گفتگو، مناظره )  و غیرمستقیم(یادگیری مبتنی برتجربه وعمل)2- انگیزه ­بخشی شامل روش­های خودیاری فرهنگی، روش اقناع و ...
نتیجه­ گیری: درمرحله ­آخربراساس­ تحلیل ­وترکیب داده ­های­ نظری و تجربی چنین نتیجه ­گیری شدکه معلم برپایه اصل محبت واقناع ­سازی الگوهای ارتباطی در فرایند فرهنگ ­پذیری، بایدضمن تقویت روحیه توحید باوری درخود و دانش­آموزان، با تعامل موثر با متربیان، نقش­ آفرینی بیشتری در فرآیند فرهنگ ­پذیری نسل جدید داشته باشند.
واژه‌های کلیدی: فرهنگ‌پذیری، درونی‌سازی ارزش‌ها، نهادینه‌سازی ارزش‌ها، راهبرد فرهنگ‌پذیری
متن کامل [PDF 1524 kb]   (728 دریافت)    
نوع مطالعه: كاربردي | موضوع مقاله: تخصصي- كيفي
دریافت: 1401/1/24 | ویرایش نهایی: 1401/7/25 | پذیرش: 1401/4/10 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1401/6/2 | انتشار: 1401/7/25 | انتشار الکترونیک: 1401/7/25
فهرست منابع
1. قرآن کریم
2. ابوالمعالی، خدیجه (1391). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: نشر علم.
3. اسحقی شرف آبادی، آذر(1391). بررسی شیوه های نهادینه کردن ارزش‌های دینی در میان دانش آموزان دوره ابتدایی از دیدگاه اسلام. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی.
4. اسدی، علی(1388). مواجهه آیات و روایات با جنبه های منفی فرهنگ پذیری. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
5. الهی زاده، عبدالله(1394). روش شناسی فرهنگ سازی بر پایه قرآن کریم و سیره پیامبر (ص). پایان نامه کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم.
6. امین پور، فاطمه (1390). فرهنگ پذیری دینی و رسانه. مطالعات جوان و رسانه. 2: 10-37 .
7. انصاری، مریم و محسنی فرد، محمدصادق (1397). بررسی دیدگاه دبیران دوره متوسطه پیرامون فرصت‌ها و تهدیدهای تربیت اخلاقی در نظام آموزشگاهی. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی . 6: 7-30.
8. ایزدی، فواد و کاردان، عباس (1390). جنگ نرم، دموکراسی سازی امریکایی و نظریه امپریالیسم فرهنگی. راهبرد فرهنگ. 16: 77-106.
9. تقی یاره، فاطمه (1392). مطالعه عوامل روان شناختی تاثیر گذار بر فرهنگ پذیری دانشجویان. راهبرد فرهنگ. 23.
10. توکلی، احمد و زارعان، محمدجواد (1394). روش های گرایشی درونی سازی ارزشهای اخلاق اجتماعی در قرآن. نشریه معرفت. شماره 215.
11. جان احمدی، فاطمه و درزی، علی (1390). سازوکارهای اجتماعی پیامبر صلی الله علیه و اله در ایجاد تحول فرهنگی در مدینه. سخن تاریخ. 13: 127-152.
12. حاجی احمدی، محمود (1385). پیامبر اسلام (ص) و تغییر ساختار فرهنگی جامعه جاهلی. مجله علمی- پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. شماره 44 و 45: 143-164.
13. خاکپور، حسین؛ رنجبر همقاوندی، زینب و گلی، مهرناز (1392). مهندسی فرهنگی نهادینه کردن موضوعات دینی در جامعه با رویکرد قرآنی. فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. ۳: ۵۱۹-۵۴۰.
14. خیری، حسن (1393). مبانی نظام اجتماعی اسلام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
15. دارایی، محمد(1387). بررسی کارکرد نهادهای آموزشی و تربیتی درتوسعه فرهنگ و هنرکشور. مهندسی فرهنگی.3 (۲).
16. درویش، زهرا (1395). شیوه های فرهنگ سازی عفاف اسلامی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم و فنون قرآن تهران، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم.
17. رفیع پور، فرامرز(1399). آناتومی جامعه. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
18. زمان زاده، وحید؛ ولی زاده، لیلا؛ رحمانی، آزاد و غفوری فرد، منصور (1395). مراقبت دلسوزانه در پرستاری: تحلیل مفهوم به روش هیبرید. مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران. 4: 362-380.
19. ساروخانی، باقر و صداقتی فرد، مجتبی (1388). شکاف نسلی در خانواده ایرانی دیدگاه‌ها و بینش‌ها. پژوهش‌های جامعه شناختی. 4: 7-32.
20. ستوده، هدایت الله (1400). آسیب شناسی اجتماعی. تهران: انتشارات آوای نور.
21. شایگان، فریبا و سهرابی، حیدر (1396). روشهای نهادینه سازی رفتار از دیدگاه اسلام. مجموعه مقالات کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی.3(3): 219-242.
22. شریعتمداری، علی (1393). جامعه و تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات امیرکبیر.
23. شریعتمداری طهرانی، علی(1397). اشتغالات معلم و مساله فرهنگ‌پذیری متعلم. تهران: نشر سخنوران.
24. شریفی، عنایت الله و جعفری نسب، سید حسین(1394). روش های قرآن در نهادینه سازی اخلاق در جامعه. پژوهش نامه معارف قرآنی.23: 59-84.
25. شوهانی، معصومه؛ زمان‌زاده، وحید؛ ایرج‌پور، علیرضا و ولی‌زاده، لیلا (1394). تحلیل و تصریح مفهوم همکاری با استفاده از مدل سه مرحله ای هیبرید. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام. 5(۲۳) : 143-154.
26. صالحی امیری، رضا(1395). مفاهیم ونظریه های فرهنگی. تهران: انتشارات ققنوس.
27. صداقتی فرد، مجتبی (1395). جامعه شناسی. تهران: نشر ارسباران.
28. علاقه بند، علی( 1395). مبانی نظری و اصول مدیریت آموزشی. تهران: نشر روان.
29. علوی، سیدحمیدرضا و حاج غلامرضایی، مهناز (1391). روش شناسی آموزش ارزش‌های اخلاقی و دینی. اسلام و پژوهش‌های تربیتی. 8: 107-132.
30. عیوضی، غلامحسین(1394). بررسی جامعه شناختی شکاف نسلی در ایران پس از انقلاب اسلامی با تاکید بر عناصر فرهنگی هویت ایرانی. مطالعات اجتماعی. 3(3).
31. غلامی، سمیه؛ ذاکری، مختار و زینلی، فاطمه (1398). مطالعه چگونگی نهادینه کردن نمازخوانی فرزندان نوجوان توسط والدین: ارائه مدل مطلوب با رهیافت گراندد تئوری. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی . 12: 119-142.
32. کرمی، ناصر؛ کچوئیان جوادی، رضا؛ قدمی، مجید و محبی، علی (1400). طراحی الگوی تربیت شهروندی برای دانش‌آموزان دوره ابتایی برآمده از مولفه های مکتب اسلام. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی. 21: 31-52.
33. محسنی، منوچهر(1396). بررسی در جامعه شناسی فرهنگی ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
34. منافی‌شرف‌آباد،کاظم و زمانی، الهام (1391). نقش نظام‌آموزش و پرورش درتوسعه فرهنگی‌جامعه. مهندسی فرهنگی.73:134-152.
35. منطقی، مرتضی (1389). جامعه شناسی. تهران : انتشارات جامعه شناسان.
36. نقدی، اسدالله و روشنایی، علی(1391). روش‌های تربیتی (جامعه پذیری) پدران در خانواده های ایرانی از نگاه جوانان. مطالعات توسعه اجتماعی ایران. 4(3): 39- 52.
37. هاشم زاده، زهرا (1393). نقش حکومت در فرهنگ پذیری جامعه از منظر امیرمومنان(ع). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث.
38. هاشمی، سیدحسین (1387). قرآن و آسیب شناسی ماهوی فرهنگ. پژوهش های قرآنی. 54 و 55: 142-171. [Article]

XML   English Abstract   Print

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط مجوز کریتیو کامانز Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 7، شماره 2 - ( 1401 ) برگشت به فهرست نسخه ها